ĐỐI THOẠI

Oan cho câu “Sinh nghề tử nghiệp”

Chu Mộng Long
24-7-2023
Tiengdan
25/07/2023

Đọc hết bài báo “Tấn bi hài kịch rượu – tiền ở vụ án chuyến bay giải cứu” trên Vietnamnet, tôi hiểu nhà báo không có ý minh oan cho bị can. Nhưng mở đầu cái câu “Người ta thường nói ‘sinh nghề, tử nghiệp’. Điều này rất đúng khi liên hệ tới vụ án chuyến bay giải cứu đang diễn ra”, thì thấy hàm oan cho câu thành ngữ dân gian: “Sinh nghề tử nghiệp”. Câu “Sinh nghề tử nghiệp” gán vào đây vô tình nhà báo không minh oan lại thành minh oan cho tội phạm, đến lượt có thể chính tội phạm sử dụng nó để kêu oan một cách đểu cáng.

Tôi vẫn phải nói, môn Tiếng Việt được dạy ở nhà trường toàn trên trời dưới đất, cho nên mới dẫn đến hiện tượng chữ nghĩa đã bị đánh tráo và méo mó một cách thảm hại.

Đây là vụ án ô nhục nhất trong lịch sử quan trường của nhân loại. Tham nhũng thời nào cũng có, nhưng chưa thấy ai tận dụng cơ hội cướp bóc trên thân xác kẻ hoạn nạn. Một bạo chúa hay một đứa giang hồ chuyên nghề cướp bóc cũng biết dừng tay trước nạn nhân đáng thương. Trái tim người sinh ra để chia sẻ, không để biến con người thành diều hâu.

Chữ nghĩa bị đánh tráo thế nào? Dễ hiểu là người ta đã đánh tráo theo cách diều hâu nói tiếng người. Ăn cắp ắt bị phạt nặng, không thể nói bị bắt quả tang thì trả lại, tức “khắc phục hậu quả” là được miễn tội. Cướp bóc thì phải đi tù, không thể nói khi cứu người thấy có tiền thì cứ trấn lột và đòi người được cứu xem đó là tiền trả ơn. Đó là sự đánh tráo của đứa đểu cáng.

Riêng câu “Sinh nghề, tử nghiệp” có gốc Hán là “Sinh ư nghệ, tử ư nghệ”. Chữ “nghề” và “nghiệp” ở đây đồng nghĩa, tách ra từ chữ “nghề nghiệp”. Diễn nôm “nghĩa đang sử dụng”: Sống chết với nghề hoặc Sống với nghề nào chết với nghề ấy. 1) Nghĩa tích cực theo tinh thần chủ quan: người đam mê với nghề sẵn sàng sống và chết với nghề của mình, 2) Nghĩa theo quy luật khách quan: nghề nuôi sống con người và con người phải chết vì nghề. Nghĩa thứ nhất dành cho trường hợp tự nguyện tận hiến thân xác và tinh thần cho nghề. Như nhà khoa học, nghệ thuật… cả đời sống chết vì nghề. Nghĩa thứ hai dành cho trường hợp rủi ro, tai nạn, thường là những nghề nguy hiểm. Như bác sĩ chết vì lây nhiễm, thầy giáo chết vì lao phổi,…

Tôi sống chết với nghề giáo, dù có những lúc đối mặt với muôn vàn khó khăn thử thách, cả vật chất lẫn tinh thần. Đó là “sinh nghề tử nghiệp!”

“Nghiệp” ở câu thành ngữ này không mang nghĩa “nghiệp báo” huyền bí của nhà Phật, trừ phi vận vào một số trường hợp làm “nghề” bất lương. Chẳng hạn, gái đĩ chết vì giang mai, kẻ trộm chó chết vì chó cắn, ăn cướp có ngày bị chặt tay, mổ bụng, hoặc có thể bị báo oán từ đời này đến đời khác…

Nói quan tham chết vì nghề, hóa ra mặc định xã hội này làm quan thì phải tham? Nghề trong câu thành ngữ “Sinh nghề tử nghiệp” là một thứ nghề bắt buộc của cuộc mưu sinh, không có nghĩa nào dành cho quan tham. Lẽ nào quan không tham không sống được? Thật cay đắng nếu nghĩ điều đó là đúng! Tôi chắc chắn lương, bổng, lộc của quan như hiện nay đảm bảo các quan sống đến ba đời. Không thể như có người biện bạch do lương thấp buộc quan phải tham.

Tôi là người trong hệ thống viên chức, một trong những thành viên xây dựng Quy chế chi tiêu nội bộ, tôi biết lương quan, cộng hệ số phụ cấp, thu nhập tăng thêm, cứ cho là chính đáng, hợp pháp, đã cao gấp mấy chục lần thu nhập của viên chức bình thường. Gì cũng được ưu tiên theo chính sách, cho cả con cháu, không phải hưởng ba đời là gì? Chẳng phải chính từ nguồn báo chí chính thống, thu nhập của quan chức ở nhiều bộ ngành lên đến hàng trăm triệu mỗi tháng đó sao?

Vậy thì lý do phải nằm ở chỗ khác. Dư luận hoàn toàn có cơ sở khi biết rõ, để ngồi vào một ghế quan, người ta đã phải chạy bạc tỉ. Đã chạy bạc tỉ ắt giống như đầu tư phải sinh lãi. Vậy là không phải không tham không sống nổi mà không tham không giữ được ghế hoặc không thể leo cao chui sâu hơn.

Nhưng có lẽ tôi phải mạo muội nói thẳng ra điều này: nhiều quan bị ám thị mất đảng, mất chế độ là mất tất cả, nên phải tham, tìm mọi cách vơ vét để đào thoát khi có biến. Cay đắng là cay đắng cho chính những người đứng đầu của chế độ này khi tạo ra một đội ngũ mà chính chúng luôn mặc cảm và sợ hãi về sự sụp đổ của chế độ. Nhìn cách họ ăn tham một cách vội vã, trắng trợn ngay trong dịch bệnh, cứ như là đang chứng kiến chuyến tàu vét cuối cùng vậy!

Thực trạng ấy, không thể vận vào câu “Sinh nghề tử nghiệp” nghiêm túc của dân gian được. Nghề nào cũng có đạo đức, nhân cách của nó, trừ loại nghề bất lương. Mà đã nghề bất lương thì không thể biện bạch, minh oan, bởi dẫu tòa có giảm án, tha bổng thì còn một thứ tòa án khác: tòa án lương tâm, kể cả nghiệp báo nhiều đời.

Lòng tham không ai, kể cả Trời, bắt buộc như một cái nghề mưu sinh, trừ kẻ cố cùng liều thân. Quan tham, dù gốc lý lịch ba đời cố cùng, nhưng hiện tại không cố cùng. Tham thì tự sinh tự diệt chứ không phải là do nghề nghiệp đẩy vào con đường sinh tử, trừ phi các người tự tưởng tượng ra cái nghĩa “quan tham là một nghề”, như “nghề chơi” của gái đĩ.

Tôi tởm nhất là đám tội phạm với luật sư ăn theo tội phạm biện minh do “hoàn cảnh đặc biệt khó khăn”, “vì lòng thương người”, “vì ơn nghĩa”, thậm chí còn đẩy cho “vận đỏ đen”, đem Truyện Kiều ra biện minh: “Trót vì tay đã nhúng chàm/ Dại rồi còn biết khôn làm sao đây”, rồi kêu than cứu vớt: “Trót đà gây việc chông gai/ Còn nhờ lượng bể thương bài nào chăng?”.

Dạ thưa, khi bênh vực cho nàng Kiều, Nguyễn Du vẫn dứt khoát với mệnh-nghiệp: “Đã mang lấy nghiệp vào thân/ Cũng đừng trách lẫn trời gần trời xa”. Bởi nghiệp của Kiều không phải là “nghề”, dù cụ Nguyễn gọi đó là “nghề chơi” một cách mỉa mai. Kiều bị đời cưỡng bách làm gái đĩ mà còn khó biện minh, huống hồ là kẻ tham lam độc ác. Riêng kẻ tham lam độc ác cụ còn dứt khoát như búa Trời giáng xuống: “Mấy người bạc ác tinh ma/ Mình làm mình chịu kêu mà ai thương!”.

Cuối cùng, tôi đề nghị Tòa xử nghiêm túc, không nên để quân bạc ác tinh ma này diễn hề trước công đường nữa. Tội phạm cùng đường có thể trơ tráo biện minh như một bản năng sinh tồn, riêng luật sư thì phải bào chữa theo luật, không được phép bày trò đánh tráo ngôn từ, làm méo mó công lý, gây lệch lạc các giá trị nhân phẩm tối thiểu của con người.